İnsan Hakları Hukuku Dersleri - Ergin Ergül - Adalet Yayınevi

İnsan hakları, iç hukuklardan uluslararası hukuka, kamu hukukundan özel hukuk dallarına tüm hukuk alanlarıyla ilgili olması yanında müstakil bir hukuk dalı olarak insan hakları hukukunun temel konusunu oluşturmaktadır. İnsan hakları hukuku genel kamu hukuku ve hukuk felsefesi gibi derslerin aksine, anayasa hukuku örneğinde olduğu gibi hem teorik hem pratik bir hukuk dalıdır.

Bilindiği üzere hukuk fakültelerinin ders programında yer alan genel kamu hukuku dersi devlet teorisi ve insan hakları teorisi olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Temel hak ve hürriyetler ve bunların anayasal korunması ise anayasa hukukunda ele alınmaktadır. Dünyada insan haklarına yükseköğretim ders programlarında ilk olarak yer veren hukuk fakülteleri olmuştur. “İnsan hakları dersinin, hukuk fakültelerinde zorunlu hale gelmesi, ilgili diğer fakültelerin ders kataloglarında da yer alması “ hususu Ülkemizde 2021 yılında ilan edilen insan hakları eylem planının önemli başlıklarından birisidir.

Özellikle 1987 yılında AİHM’ye, 2012’de ise AYM’ye bireysel başvuru yolunun hukukumuza dâhil olması ile insan hakları hukuku bilgisi hukukun hangi alanında ne görev alırsa alsın her hukukçunun edinmesi gereken mesleki müktesebatının olmazsa olmaz parçası haline gelmiştir. 2023 yılı başında AB Resmi Gazetesi’nde yayınlanan “Dijital On Yıl İçin Dijital Haklar ve İlkelere İlişkin Avrupa Bildirgesi”nin gösterdiği gibi insan hakları hukuku, hukukun en dinamik alanlarındandır. Ayrıca disiplinler arası yönü en fazla hukuk dalları arasındadır. Ancak bu alandaki yeni hukuki gelişmeleri temel insan hakları hukuku bilgisine sahip olmadan anlayabilmek ve yorumlayabilmek de mümkün değildir.

Bir yarıyıllık ve iki saatlik ders kapsamında insan haklarını teorik ve pratik, ulusal ve uluslararası tüm boyutlarıyla ele almak imkânsızdır. Bu yüzden ders kitabımızda bir tercih yapmak durumunda kaldık. Tercihimizi, genel kamu hukukunda ve anayasa hukukunda ele alınan konuları mümkün olduğunca tekrar etmeden, insan haklarının teorisini değil de salt pozitif hukuk boyutunu ele alma yönünde yaptık. Anayasalarda yer alan hükümlerin önemli bir bölümü vatandaşlara tanınan temel hak ve hürriyetlere ilişkindir. Dolayısıyla ders kitabımız teorik anlamda insan haklarını değil, pozitif hukuk boyutuyla insan haklarını ele almaktadır.