Memluk Devletinin Son Yılları: Kansu Gavri ve Osmanlılar (1501-1516) - İbn İyas - Yeditepe Yayınevi

Bu çalışma, Memluklar devri tarihçilerinden İbn İyas olarak bilinen Zeyneddin Muhammed bin Ahmed’in (öl. 1523 civarında) Bedâyiü’z-Zühûr fî Vekayi‘i’d-Dühûr adlı Mısır tarihinin dördüncü cildinin tercümesidir. Eser, Kansu Gavrî’nin saltanatı dönemine, 906-921/1501-1516 yılları arasında Memluklar Devleti’ne ışık tutmaktadır. Artık bu devirde Memluklar Devleti idarî, malî ve askerî bakımdan tam bir çöküntü içindedir. Sultan Gavrî, istemeyerek, ağlayarak sultan olmuştur. Defalarca memluklar tarafından isyanla tehdit edilmiştir. Ümit Burnu yolunun keşfi ve Portekiz tehdidi yüzünden baharat yolu işlememektedir. Devlet birkaç Portekiz gemisiyle baş edemez hâle gelmiş, Portekizliler Cidde’ye dayanmış, Kahire yönetimi Osmanlı Devleti’nden yardım istemek zorunda kalmıştır. Öte yandan Safevî Devleti, Memlukları da tehdit edecek şekilde hızla büyümektedir. Yavuz Sultan Selim ile Şah İsmail arasındaki rekabet, Sultan Gavrî’nin de kaderini tayin edecektir.

İbn İyas, eserinde bütün bu siyasî ve askerî konuların yanı sıra, sultanın, büyük emirlerin, memurların günlük faaliyetlerini, tayin ve azilleri, idamları, insanların gündelik yaşantısını, emniyetle ilgili olayları, vergileri, fiyat hareketlerini, Nil’in taşma düzenini, hava durumunu, depremleri, salgın hastalıkları, hemen hemen tarihçileri ilgilendiren her şeyi nakletmektedir. Yazar, bir tarihçi olarak olaylara günü gününe yakından şahit olmuştur. Devri için en teferruatlı, sağlam kaynaktır.