Milli ve Milletlerarası Tahkim - Doğan Ağırman - Adalet Yayınevi

Taraflar arasında bulunan özellikle kendi iradelerine tabi uyuşmazlıkların çözümünde başvurabilecekleri birçok yöntem bulunmaktadır. Gerek devlet mahkemelerinin gerek alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin her birinin kendine göre bir takım avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Seçilen yönteme göre uyuşmazlık bir şekilde çözülmekte ise de, varılan sonuç itibariyle umulan faydanın elde edilememesi, daha da ötesi taraflar arasındaki ilişkilerin onarılmayacak şekilde zarar görmesi söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle uyuşmazlığın çözülmesi konusunda bir yöntem tercih edilirken bu hususa da özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Aksi durum sorunların daha karmaşık hale gelmesine, ticari ilişkilerin kopmasına ve netice itibariyle her iki tarafın da zarar görmesine sebep olabilmektedir. Bu husus dikkate alındığında tahkim, belki de önerilecek en ideal uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kelime anlamı olarak tahkim; muhkem hale getirme, sağlamlaştırmadır. Taraflar arasında hiç sorun çıkmadan bu yöntem seçilebilmekte, bir anlamda taraflar uyuşmazlık çıkmadan önlem almaktadır. Uyuşmazlık çıktığında da hakem seçiminin yapılması, uygulanacak usul kurallarının belirlenmesi, tahkikatın yürütülmesi ve kararın verilip icra edilmesine kadar tüm aşamalarda taraflar yargılamanın içinde yer almakta veya bir şekilde iradeleri dikkate alınmaktadır. Bu şekilde taraflar her zaman yargılamanın tarafı olmaktan öte süjesi haline gelmektedirler. Tahkimin muhkem hale getirme, sağlamlaştırma anlamı da burada zuhur etmekte, taraflar arasındaki uyuşmazlık çözülürken ilişkilerin zarar görmesinin ve daha da önemlisi ilişkilerin kopmasının önüne geçilmektedir.

Tahkim, bu onarıcı etkisinin yanında aynı zamanda basit ve sade bir yöntemdir. Bu nedenle insanların bir araya gelerek topluluk halinde yaşamaya başlamalarından bu yana uygulandığı görülmektedir. Devlet yargısının teşekkülünden sonraki dönemlerde de alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak sürekli gündemde olmaya devam etmiştir. Devlet yargısına alternatif olduğu dönemde de sürekli bir değişim ve gelişim içinde kendini yenileyerek güçlü bir alternatif olma özelliğini korumuştur. Bu yönüyle tahkimin geçmişi itibariyle insanlığın en kadim uyuşmazlık çözüm yöntemi, bugünü itibariyle en modern ve işlevsel uyuşmazlık çözüm yöntemi olduğu gibi gelecekte de insanlık için önemli bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak varlığını sürdüreceğini söylememiz sanırım abartı olmayacaktır.

Uluslararası alanda sürekli bir değişim yaşayarak gelişen tahkimin ülkemizde benimsenmesi ve insanların tercihine mazhar olması da kuşkusuz kolay olmamış, birçok badirenin atlatılması sonucunda bu sonuca ulaşılmıştır. Günümüzde halen birçok sorunla karşılaşılmakta, tahkimin kurumsallaşıp kök salmasının önüne birçok engel de çıkmaktadır. Kurumsallaşmanın önündeki bu engellerin bir kısmı; yasal düzenlemelerin yetersizliği, insan kaynaklarının eksikliği, yeteri kadar bilgi sahibi olunmaması gibi alt yapıya ilişkin eksikliklerden kaynaklanmakta olup, bunlar zamanla da giderilmekte iken, ülke olarak bizi daha fazla zorlayan engel zihniyet değişimi ihtiyacı olmuştur. Bunun eseri olarak uygulamada tahkime halen kuşku ile yaklaşıldığı görülmektedir.

Bu zihniyet değişiminin yaşanmasında büyük ölçüde UNCITRAL Model Kanunu esas