Payitahtta Bir İngiliz Tüccar - Fatih Baha Aydın - Ötüken Neşriyat

Birçok hanedan için politik ve ekonomik çalkantılarla geçmiş 17. yüzyılın ikinci yarısında, zengin olma hayali taşıyan bir tüccar olan Dudley North, Osmanlı topraklarına adımını atar. On dokuz yıl süren serüveni neticesinde –ki bu sürenin önemli bir kısmı İstanbulda, Perada geçmiştir- 17. yüzyıl için önemli sayılabilecek bir servet biriktirir ve anavatanı Londraya döner. Daha sonra “Sir” unvanı alacak olan Dudley North burada da boş durmaz, ticari faaliyetlerine ek olarak siyasi arenada da boy gösterir ve iktisadi meselelere dair görüşlerini yazmaya başlar. İktisadi düşünceler tarihi bağlamında “Bırakınız, yapsınlar.” ifadesini belli belirsiz mırıldanmaya başlayan iktisatçılardan ilkidir, Sir Dudley. Bu yüzden onunla ilgili araştırmalar yapan İngiliz iktisat tarihçileri, onu daha çok İngiliz iktisadi düşüncesi bağlamında anlamaya çalışmış, bu teorik tartışmaların dışına çıkmaya çalışanlarsa onu ya 17. yüzyılda faaliyet göstermiş bir işletmeyi ya da Levant ticaretini anlamak için kullanmışlardır. Fakat esasında o, klasik iktisadın erken kurucularından biri olarak literatürde karşımıza çıkmaktadır. Sir Dudley Northun hayatı ve eserleri, 17. yüzyıl Osmanlısını okumak için de pek kıymetli birer kaynaktır. Levanta tüccar kimliğiyle adım attığı için gözlemleri, notları ve çözüm tavsiyeleri çağdaşı seyyahlardan oldukça farklılık arz eder. Yalnız bu tarafıyla yani Osmanlı siyasi, iktisadi ve sosyal dokusuna dair pek çok önemli gözlemleri sebebiyle bile incelenmeyi hak eder. Fakat bunun da ötesinde Sir Dudley North; birbirlerinden pek çok cihetle ayrılan iki milletin içinde yaşamış, iki farklı iktisadi düşüncenin tezatlıklarını veya benzerliklerini sayesinde gözlemleyebildiğimiz nadide bir örnektir. On dokuz yıl yaşadığı Doğuda Garplı, hayata gözlerini yumduğu Batıda Şarklı olarak görülen bu İngiliz tüccarın şahitliği, umarız ki iktisat tarihi literatürüne naçiz bir katkı sunar.