Türkiye Selçuklularında Meslekler - Erdoğan Merçil - Bilge Kültür Sanat

Bu araştırmada Türkiye Selçukluları devrinde serbest meslek sahipleriyle ilgili olarak 250’ye yakın unvan tespit edilmiştir. Türkiye Selçukluları devrinde bu kadar meslek unvanının tespit edilmesi, o dönemde Anadolu’daki esnaf, zanaatkâr ve sanatkâr sınıfının toplum hayatında zirvede olduğunun bir işaretidir.

Çalışmamız genelde Orta Anadolu’ya ait söz gelişi, Konya, Kayseri, Kırşehir, Erzincan ve Sivas gibi şehirlerle kısıtlı kalmasına rağmen, bugün organize sanayi bölgeleri dediğimiz yerlerin daha o zamanda öncülerinin meydana geldiğini, aynı cins meslek gruplarının bir arada çarşılar (suk) meydana getirerek çalıştıklarını görüyoruz. Yine o dönemdeki hanlar ise bugünkü iş merkezlerinin öncüleriydi. Ayrıca bunlardan bir kısmı tarihî çarşılar olarak hâlen eski işlerliğini korumaktadır. Bir kısmı yok olmasına rağmen semt pazarları insanların her türlü ihtiyaçlarını gidermek için başvurdukları önemli alışveriş merkezleridir.

Meslek unvanlarından Farsça olan bazılarının sonuna Türkçede meslek yapmak eki cı-çi ilâve edilmiş olup, bunlar bugün de varlıklarını sürdürmektedirler.

Zaman zaman özellikle yabancıların yaptıkları araştırmalarda Anadolu’da yaşayan zanaatkâr ve ticaret erbabının çoğunlukla gayr-i Müslimlerden oluştuğu ileri sürülmektedir. Ancak bu çalışmamız sırasında, yazılanların aksine özellikle 13. yüzyılda Anadolu’da Türk-İslâm toplumunun iş hayatında artık çoğunluğa sahip olduğu anlaşılmaktadır.

Selçuklu dönemindeki meslekler bugün için değişmiş midir? Selçuklu döneminde tespit ettiğimiz mesleklere bakarsak, bugün için büyük bir kısmı seri imalata geçmeleri veya fabrikasyon çalışmalarına rağmen meslek unvanlarını korumuşlar, bir kısmı da meslek unvanlarını değiştirerek varlıklarını sürdürmüşlerdir.